Grip (influenca) je veoma zarazna virusna infekcija disajnih puteva i organa. Procenjuje se da 5-20% stanovništva svake godine oboli od gripa. Osnovne karakteristike gripa su nagli početak i povišena temperatura, bolovi u mišićima, grlobolja i u početku suvi kašalj (bez iskašljavanja sadržaja).

 

Bolest se javlja kod svih uzrasta. Iako kod većine osoba bolest traje samo nekoliko dana, kod nekih osoba bolest može imati teži, ozbiljniji tok, što zahteva smeštaj i boravak u bolnici. Grip može prerasti u upalu pluća, pa čak dovesti i do smrti.

 

Virusi gripa  (influence) dele se na tri tipa: A, B i C. Tipovi A i B su odgovorni za epidemije bolesti koja se javlja gotovo tokom svake zime. Virusi tipa A predstavljaju najvirulentnije humane patogene i uzrokuju najčešće i najteže bolesti kod ljudi. Sporija mutacija virusa tipa B uz manji broj prenosnika sprečava pandemije gripe tipa B. Tip C uzrokuje blagu ili nesimptomatsku bolest. Ne uzrokuje epidemije i nema značajnog uticaja na javno zdravlje, poput tipa A ili B.

 

Genom virusa gripa tipa A sadrži 11 gena koji kodiraju sintezu 11 genskih proizvoda (proteina), od kojih su najvažniji hemaglutinin (HA) i neuraminidaza (NA). HA i NA nalaze se na spoljašnjoj strani virusnih čestica: HA posreduje kod spajanja virusa sa ciljnom ćelijom na sluznici disajnog trakta i kod ulaska virusnog genoma u tu ćeliju, dok je NA zadužena za ispuštanje virusnog sadržaja iz zaraženih ćelija i širenje zaraze na  nezaražene ćelije i osobe. HA i NA su i antigeni protiv kojih organizam razvija antitela (važno za razvoj imuniteta i vakcina), ciljno su mesto delovanja antivirusnih lekova, a služe i kao osnova za serološku klasifikaciju na podtipove i sojeve virusa tipa A (postoji 16 H i 9 N poznatih podtipova, ali samo su H 1, 2 i 3, odnosno N 1 i 2 zabeleženi kod ljudi).

 

Sojevi koji se lako prenose među ljudima (npr. H1N1) poseduju HA koja se veže na ćelije sluznice u gornjem delu disajnog trakta, kao što su nos, grlo ili usta. S druge strane, virulentni i visoko smrtonosni soj (npr. H5N1 soj tzv. Ptičijeg gripa) veže se na ćelije koje se nalaze dublje, u plućima. Ova razlika u mestu ulaska virusa verovatno je delimično odgovorna za činjenicu da H5N1 soj uzrokuje teške oblike bolesti s virusnim upalama pluća (koji se teže prenose), dok H1N1 uzrokuje nešto lakše oblike bolesti (koji se brzo prenose putem kašljanja i kijanja).

 

Virusi gripe kontinuirano mutiraju i menjaju se, što onemogućava da „stara“ antitela, stečena nakon ranije preležane infekcije kao rezultat odbrambenog imunog odgovora organizma, u potpunosti prepoznaju „nove“ (mutirane) viruse i deluju protiv njih. Tako ista osoba može oboleti od gripe i više puta. Kako god, stara antitiela omogućuju samo kratkotrajnu i delimičnu zaštitu od ponovne infekcije virusom gripe.

 

Trenutno tri različita virusa gripa kruže svetom: dva tipa A i jedan virus tipa B.  S ciljem sprečavanja bolesti, svake godine se priprema nova vrsta vakcine koja sadrži sojeve onih tipova virusa za koje se očekuje da će uzrokovati epidemiju tokom te godine.

 

Šta je to sezona gripe?

Grip se svake godine širi epidemijski. Svake godine se 3 do 5 miliona ljudi ozbiljno razboli od gripa, od čega 250.000 do 500.000 ljudi umire. U severnim i južnim delovima planete epidemije se obično dešavaju u zimskom periodu (sezonski grip), dok se u oblastima oko ekvatora epidemije mogu razvijati u bilo koje doba godine.

 

Epidemije širokih razmera koje prelaze granice kontinenata, poznate kao pandemije, postaju sve češće. U 20. veku došlo je do tri pandemije gripa:  španska groznica iz 1918. godine (tip A/H1N1), azijski grip iz 1958. godine (tip A/H2N2), te hongkongškai grip iz 1968. godine (tip A/H3N2), a svaka od njih odnela je više od milion života. Epidemija tzv. Svinjskog  gripa (tip A/H1N1) 2009. godine takođe je prerasla u pandemiju (osim ljudi, od gripa mogu oboleti i mnoge životinje; epidemije kod svinja uobičajena su pojava, a ptice se smatraju osnovnim životinjskim rezervoarom virusa gripa).

 

Ukupan broj umrlih u pandemiji u periodu 1918–1919. godine nije poznat, ali se procenjuje na više od 20 miliona ljudi (oko 2,5-5% ukupnog broja tadašnje celokupne svetske populacije). Moderni način i dinamika kretanja ljudi doprinose bržem širenju virusa i lakšem prelasku kontinentalnih granica. Jedna naučna studija procenila je da bi danas jedna pandemija gripa, izazvana sojem virusa visoke virulencije – slične onoj iz 1918. godine, mogla usmrtiti čak 50 do 80 miliona ljudi.

 

Koje osobe imaju veći rizik obolevanja od gripa?

Osobe koje imaju povećani rizik obolevanja od gripa, odnosno kod kojih postoji rizik da bi gripa mogla dovesti do komplikacija koje se mogu razviti u ozbiljnu i opasnu bolest nazivamo visokorizičnim osobama. Takvim se osobama preporučuje vakcinacija protiv gripa, kako bi ojačale svoj imunitet i time značajno smanjili rizik da se kod njih razvije ozbiljniji, teži oblik bolesti sa komplikacijama ili smrtnim ishodom. Smrtni ishod kod gripa  češći je kod dece (njihov odbrambeni sistem još je nedovoljno razvijen) i kod mladih, starijih i osoba s drugim zdravstvenim problemima.

 

Kako se dijagnostikuje  grip?

Dijagnoza gripa postavlja se na osnovu vodećih simptoma i znakova tokom epidemije gripe. Budući da simptomi gripa mogu imitirati simptome drugih bolesti, uvek je dobro javiti se lekaru. Virusna infekcija može se potvrditi analizom uzoraka iz grla, pljuvačke ili nosa. Postoji više testova na osnovu kojih se može brzo utvrditi prisustvo virusa. Ipak, infekcija može biti prisutna čak i ako su nalazi negativni. Polimerazna lančana reakcija (PCR) koja detektuje ribonukleinsku kiselinu virusa predstavlja precizniju metodu.

 

Komplikacije gripa

Posledice delovanja virusa gripa ozbiljnije su i duže traju od onih koje izazivaju virusi prehlade. U svakom slučaju, većina obolelih od gripa u potpunosti se oporavi nakon jedne do dve nedelje. Međutim, manji broj bolesnika, prvenstveno osobe starije od 50 godina, trudnice i mala deca te osobe bilo koje starosne dobi koje pate od hroničnih bolesti ili slabog imuniteta podložnije su komplikacijama gripa. Komplikacije mogu uključivati virusnu upalu pluća i/ili bronhija, sekundarnu bakterijsku upalu pluća, infekciju sinusa i uha…  Grip može pogoršati prethodno prisutne hronične zdravstvene probleme, naročito one vezane za disajni sistem i srce, kao što su npr. astma, emfizem, hronični bronhitis, angina pektoris, popuštanje srca. Pušači češće obolevaju od gripa i skloniji su ozbiljnijem toku bolesti i većoj smrtnosti od gripa.

 

U nekim slučajevima autoimuna reakcija podstaknuta infekcijom virusom gripa može doprineti razvoju komplikacija, kao što je npr. Guillain-Barréov sindrom (gubitak refleksa i paraliza celog tela, koja započinje u nogama, a potom se širi na gornje udove i lice). Smatra se da je ovaj sindrom i retka nuspojava vakcine protiv gripe.